Ara Güler ülkemizin iftiharı olan bir sanat markasıdır. Doğuş Grubu’nun Bomontiada’daki Kültür ve Sanat Merkezi’nde Ara Güler Müzesi, ustanın 90. Doğum günü olan 16 Ağustos’ta bir sergi ve albümlerle kapılarını ziyaretçilere açtı. Müzede ustanın sanat hayatını anlatan pek çok fotoğraf ile maket kitapların yanı sıra birçok el yazısı ve belge de yer alıyor. Bunların yanında, videolar ve filmler de var.

Ara Güler, elbette hepimizin ustası, 90 yaşıyla duayenimizdir. Ustanın biyografisini herkes bilir. Ara Usta, hiç kuşkusuz ülkemiz fotoğrafını dışa açan en önemli figürdür. 1960’lar sonrası yeni kuşak fotoğrafçılar, sanatçılar alana çıktığında hepsi O’nun uzun yol kaptanlığını yaptığı rotanın ardına dizildiler.

Yoğun emek verilmiş kariyerinin başlangıç ve sonraki duruklarına bakıldığı zaman bugün Japonların kullandığı bir deyimle ‘’Süper Yaşa’’ gelmiş ustanın tüm sanatsal yolculuğunu izlemek, incelemek fotoğraf ve sanat çevresine çok şey kazandıracak kültürel bir beslenme kaynağı olarak kurulup, açılan müze Türk fotoğrafı adına da çok çok önemli devrimsel bir adımdır. Ara Güler’e ve Doğuş Grubu’na kutlu olsun.

MÜZE

Müzeden önce Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi, (AGAVAM) kurulmuştu. Ara Güler’in 70 yıllık arşivi Doğuş Grubu desteğiyle dünyaya açılmıştı. AGAVAM’ın müdürü olan Umut Sülün ile serginin küratörü Sevim Sancaktar bu özel çalışmanın mimarları, yapımcıları.

Müze ve sergi Ara Güler’in ve dostlarının, fotoğraf çevresinin katılımıyla coşku içinde açıldı. Doğuş Grubu CEO’su Hüsnü Akan, Ara Güler’in sembolik doğum günü pastası kesilmeden önce yaptığı konuşmada; Sosyo Kültürel değerli bir kaynak olan Ara Güler arşivinin bütün olarak korunması ve gelecek kuşaklara ulaştırılması ve fotoğraf sanatının arşiv üzerinden desteklenmesi hedefini açıklayan, bir açılış konuşması yaptı.

Elbette böyle bir sonuç 90 yıllık bir ömre yaslanan ve her ne kadar kendisi büyük bir alçak gönüllülükle sanatçı olduğunu kabul etmese bile  (çünkü o kendine foto muhabiri der) yapıp etmeleri (fotoğraflar, hikayeler, illüstrasyon denemeleri) ürünleriyle onu adeta gıyabında sanatçı yapıyor.

Ara Güler, ömrünün büyük bir bölümünü fotoğrafa verilen emekle geçirdi. Elbette her fani gibi o da bu birikimin kurumlaşmasını çok arzulamıştı. Bu hedef için geçmişte vakıf kuruldu, Fransızlar destek vaat ettiler, geçmişte de törensel kokteyller düzenlendi ama müze düşüncesi bir türlü gerçekleşemiyordu.

Taa ki Ara Güler’e Kültür ve Turizm Bakanlığı ödülünü o zamanın başbakanı olan Sn. Tayyip Erdoğan tarafından verilene kadar. Ara Güler bu ilişkiyi ara ara tazeleyerek, kendisi için doğru kullanarak müzenin, fotoğrafa çok değer veren Ferit Şahenk üzerinden kurulmasını sağladı. Büyük mutluluktur. Sonuca bakarsak gerçekten ülkemizde uluslararası standartlara yaklaşan ilk fotoğraf sanatçısı müzesine kavuşuldu.

ALBÜM

İki albümden biri, ‘’Islık Çalan Adam’’ son derece ilginç ve büyük özenle hazırlanmış bir çalışma. İçeriği, müzesini de kuran Ferit Şahenk’in Doğuş Grubu’nun CEO’su Hüsnü Akan’ın önsözüyle başlıyor.

Albümün başlığı olan Islık Çalan Adam’ı Sevim Sancaktar ‘’Karşılaşmalar’’ başlığıyla ele almış. 33. Sayfada; Ali Akay tarafından kaleme alınmış; Bir Ara Güler Albümü Bize Nasıl Dokunur? Devamında, 54. Sayfada, Ara Güler’in tüm yaşam öyküsü, Mıgırdıç Ara Derderyan’ın Aile Hikayesi. 62. Sayfada; Hareketli görüntünün peşindeki küçük adımlar – Lise Dönemlerindeki Yazarlık, Oyunculuk, Tiyatro, Rejisörlük denemeleri. 68. Sayfada; Fotoğrafçı –  Muhabir olarak Tanıklık – Türkiye ve Yurtdışındaki Gazetecilik Deneyimleri. 86. Sayfa; Çığlık –  Nuh’un Gemisi, Kumkapı Balıkçıları Röportajları ve Kahramanın Sonu Filmi. 166. Sayfa ile başlayan bölüm; Yüzlerinde Yeryüzü, Ara Güler’in Anadolu’ya Bakışı ve Gezileri. 174. Sayfa; Deli Saraylı – İstanbul’un Hafızası. 182. Sayfa, Göresim Geldi – Ara Gülerin Dünyasını Kuran Çağdaşları. 188. Sayfa; Yeryüzünün İzleri – Zamanın Yaratıcıları. 229. Sayfada Kıyının Hafızası: Ara Güler ve İstanbul Denizi.

278. Sayfa; Fotoğraf Üzerine – İmge ve Bellek. 293. Sayfada ise Bir Düşünce Gezer Engin Özendes tarafından kaleme alınmış. 314. Sayfa Sonsöz Yerine – Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi, 316. Sayfa; Görsel Künyeler, 319. Sayfada; Yazar Biyografileri, 320. Sayfada; Kitaplar, 326. Sayfada; Sergi ve Ödüller ve 330. Sayfada; Teşekkürler bölümleri var.

 HİKÂYELER

Babil’den Sonra Yaşayacağız – Ara Güler Hikâyeleri.

Kitap, yayıncının ‘’usul gereği’’ notuyla başlıyor. Bu kitap, Ara Güler’in erken döneminde ele aldığı öykülerle, daha sonra çektiği fotoğrafları bir araya getiriyor. Fotoğrafçı kimliğiyle tüm dünya tarafından tanınan, ancak öykücülüğü pek bilinmeyen Güler’in yazarlığının türlü yönleri Babil’den Sonra Yaşayacağız’da etraflı bir şekilde ortaya çıkıyor. Notun devamında, hikâyesi, Ermenice baskısı, nerde yayınlandığı, Türkçe yazıma ait kaynaklar belirtiliyor.

Kitap Aras Yayıncılık tarafından yayınlanmış, Çevirmen; Sirvart Malhasyan, Yayına Hazırlayan; Rober Koptaş, Tasarım; Hulusi Nusih Tütüncü’ye, Baskı ise Ofset Yapımevi’ne ait.

Kitap sadece bir hikâye kitabı değil. Hikâyelerle bağlantılı bir görsellik de taşıyor. Ara Güler’in seçkin fotoğrafları hikâye aralarına serpilmiş. Bu hikâyelerin başlıkları; Garip Bir Yılbaşı Gecesi 1958’de Yeni İstanbul ve Jamanac’da yayınlanmış. Sofya – Zagreb, 1959’da San’da, Babil’den Sonra Yaşayacağız, 1955 San’da, Lamba, Sayılar ve Aşk, 1958’de San’da, Levrekler 1949’da, Karganın Dönüşü 1952’de San’da, Tepeden İnen Adam 1950’de San’da, Köpükteki Sinekler, Bir Tuhaf Vuruşlar 1951 Hantes Mşaguyti’de, Pazarlık 1956 San’da, 29 Numaralı Oda 1959 Yerçanik’de, Çölde Ay 1978’de Beyrut’da, Babamın Öyküsü !

ARA GÜLER FOTOĞRAFÇASINA DAİR

Ara Güler Müzesi’nin kuruluşu nedeniyle hazırlanmış bu olağanüstü albüm ve hikâye kitabını sanatçının fotoğrafçası çevçevesinde düşünmeliyiz. Çok sağlam bir konu anlatımına yaslanan ve kusursuz bir teknikle örülmüş fotoğraflarının, bir dönemin çok çok değerli belgeleri olduğuna hiç kuşku yok.

Bir anlamda Ara Güler’in erken fotoğrafçılığının çok çok yakın şahidi olduğum için bu konuda birkaç cümle daha yazıya eklemek istiyorum. Rus estetisyenlerinin özellikle fotoğraf sanatı alanı için benim de katıldığım teorik bir bakışları var. ‘’Temsil ve tasvir sorunu’’

Zeynep Sayın’ın Metis Yayınlarından çıkan kitabı ‘’İmgenin Pornografisi’’ kitabında bu konu geniş olarak yer alır.

Bu kitaptan başka, yine değerli Zeynep Sayın’ın ‘’Defter Dergisinde’’ (1998 – 34) ‘’Öykünme ve Temsil – İmge ve Benzeşim’’ başlıklı çalışması da ilginçtir.

Yazar, fotoğrafın ayna gerçekçiliğiyle konuyu aktarması ve temsil edilmesi nedeniyle fotoğraf alanında temel bir tartışmayı sürdürüldüğünü anlatır. Görselliğin ve plastik sanatların diğer alanlarında sanatçı iradesinin, yapıp etme tekniklerini çok daha ‘’tasvire,’’ kimliğe, kişiliğe, olanak verdiğini ancak fotoğrafın genelde ele alınan konuyu aktarması, konuya yapışması nedeniyle tasvirin geri planda kaldığı, hatta bazen hiç olmadığı gibi bunun fotoğrafın yumuşak karnı, bir zaafı olduğunu anlatır.

Bunun Ara Güler fotoğrafı açısından önemli olduğunu düşünüyorum. Çünkü Ara Güler nerdeyse 80’li yıllardan bu yana fotoğrafı daha çok bir meslek uygulaması olarak yapıyor ve kendine ‘’foto muhabiriyim’’ diyor. Çünkü bugün herkesin izlediği ve bildiği Ara Güler portfolyosu büyük ölçüde 1950, 1960’lı yıllar İstanbul fotoğrafları ağırlıklıdır. Fotoğraf ve sanat çevresinde Ara Güler’in kendi fotoğraf mirasını sonuna kadar kullandığı ama neden yeni bir şey yapmadığı sorgulanırdı.

Elbette olgun bir portfolyoyu ‘’Klasikler’’ başlığıyla kullanmak onun en temel ve doğal hakkıdır. Lakin hayat sanatçılar için de devam ediyor ve İstanbul tamamen değişmekle beraber, yerinde duruyor. Herhalde usta ‘’Onu da başkaları çeksin’’ diye düşünmüş olabilir.

SONUÇ

Ara Güler, benden 11 yıl daha kıdemli olarak ülkemizde fotoğrafa kanat gerenlerden biridir. 60 Yıla varan naçiz kariyerim içinde kendisinin daima hayranlıkla izleyicisi oldum ve kendisinden de çok şey öğrendim. Samimi kanaatlerimi de Varlık Yayınları tarafından 1994’te ilk baskısı yapılan ‘’Fotoğraf ve Yaşam Yokuşunda İlk 50 – Gültekin Çizgen, Bir Fotoğrafçının Anıları’’ kitabımda geniş olarak o günlerdeki bakışlarımı yazdım.

Belirttiğim kaynakçada Ara Güler’in artık herkes tarafından bilinen yaşam kıvrımlarını, fotoğraflarının arka planlarını, yaşam macerasını, çevresiyle ilişkilerini anlattığımı düşünüyorum.

Müze ve kitapları vesilesiyle kendisine bir kere daha saygılarımı sunarken, keyifli, sağlıklı, daha da uzun ömürler diliyorum.

Meraklısına Notlar:

1-Temsil konusunda, bunun yanı sıra dünya sanat tarihinin dehası sayılan E.H. Gombrich’in ‘’İmge ve Göz’’ adlı kitabı da fotoğraf ve sanat yapısının anlaşılası için bir baş eser sayılıyor.

2- Sayın Ekrem Ataer’in Librium Yayınlarından çıkan, ‘’Ara İle Bir Ara’’ kitabında da, Ara’nın belirttiği üzere Ara Usta’nın uzaktan hısmım olan son eşi Suna ile evliliğinin de nikah şahidi Ressam Avni Arbaş ile bendim. Benim de iki nikahımın şahidi yine Ara Güler’di. Herhalde bunlar eski yakınlığımızın tatlı delilleridir)